Multipl Skleroz ( MS ) vücutta bağışıklık sisteminin kendisine ait dokuyu yanlışlıkla yabancı madde olarak algılaması sonucu meydana gelen otoimmün bir hastalıktır. Bağışıklık sistemi beyindeki miyeline ve omuriliğe saldırır. Miyelin zarar gördüğünde sinir sistemine iletilen mesajlar daha yavaş veya çarpık şekilde iletilir ya da hiç iletilmez ve MS belirtileri ortaya çıkar.

Skleroz sözcüğü, Yunanca’da sert anlamına gelen ‘skleroz’ sözcüğünden türetilmiştir. Multipl skleroz’da, zarar gören sinirlerin çevresinde “lekeler”  “lezyonlar” veya “izler” gelişir. ‘Multipl’ sözcüğü, merkezi sinir sisteminde miyelinin zarar görmüş olabileceği farklı bölgeler için kullanılmaktadır. Lezyonlar, yapılan taramalarda ortaya çıkar; ancak çok sayıda lezyon veya iz bulunması, her zaman MS’in şiddetli olduğunu göstermez. MS, karmaşık bir hastalıktır.

İnsanlarda bu hastalığın ortaya çıkış nedeni henüz tam olarak bilinmese de araştırmalar MS’in nedeninin genetik faktörlerle çevre faktörlerinin birleşimi olduğunu ileri sürmektedir.

Multipl Skleroz ( MS ) hastalığı bulaşıcı bir hastalık değildir.

Genetik faktörler:

MS doğrudan kalıtımla geçmez.

Çevre faktörleri:

- Bu hastalığa İngiltere’de (Birleşik Krallığın geri kalanına oranla İskoçya’da daha sık görülmektedir), Kuzey Amerika’da ve İskandinavya’da daha sık, ancak Malezya veya Ekvador’da daha seyrek rastlanmasının nedenleri tamamen netleşmemiştir; ancak çevreyle ilgili (örneğin bir virüs) bir şey MS’i tetikliyor olabilir.

- MS hastalarının büyük çoğunluğuna, 20 ile 40 yaş arasında tanı konmaktadır. Ayrıca bu hastalığa, erkeklere oranla kadınlarda iki katı daha fazla rastlanmaktadır.

Klinik Özellikleri:

Genel özellikleri;

- Bulaşıcı olmayan,

- Ancak tam olarak iyileştirilemeyen,

- Yaşamı tehdit etmeyen,

- Belirtileri, bulguları ve klinik seyri kişiden kişiye farklılık gösteren

- Ataklarla seyreden

- Bazı belirtilerin daha da kötüye gitmesine veya eski belirtilerin yeniden ortaya çıkmasına neden olan bazı tetikleyicileri (  ısı ve aşırı güç harcama sık görülen tetikleyiciler)  olduğu fark edilebilen bir hastalıktır.

Belirtiler :

- Ellerle ayaklarda uyuşma veya karıncalanma gibi duyumsal (dokunma) sorunlar

- Bulanık veya çift görme ya da görme sinirlerindeki iltihaplanma (optik nevrit) sonucu bir gözde ortaya çıkan geçici görme kaybı gibi gözle ilgili sorunlar

- Yorgunluk (fiziksel veya zihinsel faaliyeti zorlaştıran ağır bir yorgunluk hissi)

- Baş dönmesi

- Ağrı

- Kas gücü ve el becerisinin kaybı

- Yürüme, denge ve koordinasyonla ilgili sorunlar

- Kaslarda gerginlik ve spazmlar

- Mesane veya bağırsak sorunları

- Bilişsel sorunlar (isimleri unutma gibi, hafıza veya düşünmeyle ilgili sorunlar)

- Cinsel sorunlar

MS Tanısı :

Nörolojik muayene,  Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI) , Elektroansefalogram (EEG) ve daha nadiren bel ponksiyonu ile hasarın bulguları tespit edilir.

Tedavi:

Halen MS için kesin bir tedavi yoktur. Fakat hastaların bağımsız, rahat ve üretken olmalarını sağlamak için çok şey yapılabilir.

1. Genel vücut sağlığını korumak:

- Günlük aktivitelerini sürdürmeleri, hastalarının düzenli ve hafif egzersiz yapmaları: Egzersiz programları ve kasların çalıştırılması hastaların akut atak döneminin izlerini silmesine ve kas spazmlarının giderilmesine yardımcı olur. Uzun vadede kaslarınızın zarar görmesini veya vücudunuzda duruş sorunları ortaya çıkmasını engellemeye yardımcı olur.

- Kendilerini iyi hissetmek ve dirençlerini korumak için yeterince dinlenmeleri,.

- Dengeli ve sağlıklı bir beslenme: Besin değeri yüksek, yağ oranı düşük gıda seçiminin, bol miktarda meyve ve sebzenin MS hastalarına iyi geldiğine inanılmaktadır.

- Doymuş yağ alımını (et ve süt ürünlerinden) mümkün olan en alt düzeyde tutulması

- Enfeksiyonların, özellikle solunum veya idrar yolları enfeksiyonlarının anında tedavi edilmesi son derece önemlidir.

2. İlaç Tedavisi:

Multipl Skleroz adı verilen tablonun çeşitli tipleri bulunduğu, herkesin Multipl Skleroz'u kendine özgü olduğu için bu ilaçların etkisi kişiden kişiye değişebilir. Bu ilaçlar bugün için MS'te kesin çözüm olmamakla birlikte, bir grup hastada olumlu sonuçlar alınmaktadır. İlaçların seçimi de yarar ve yan etkilerin değerlendirilmesi de sorumlu hekim tarafından yapılmalıdır.

Multipl Skleroz tedavisindeki ikinci hedef ise bazı şikâyetleri ortadan kaldırmaktır. Örneğin, kas spazmlarını ve sertliklerini ortadan kaldırmak için kas gevşeticiler, idrar problemlerini ortadan kaldırmak için mesane işlevlerini düzenleyici ilaçlar, yorgunluk için amantadin ve benzeri ilaçlar kullanılır.

3. Diğer tedaviler:

Alternatif tedaviler: MS hastalarında alternatif tedaviler işe yarayıp yaramadığına kesin bir yanıt vermek mümkün değildir. Tamamlayıcı tedavilerle ilgili araştırma yapmak zordur ve kalite araştırmalarıyla ilgili mevcut bilgilerin oranı çok azdır. Bu tedavilerin çoğu neredeyse zararsızdır; ancak çok büyük vaatlerde bulunan, bilimsel olarak kanıtlanmış olduğu iddia edilen veya MS’i iyileştirdiği söylenen tedavi yöntemlerine karşı tedbirli davranmak gerekmektedir. Zaman ve para kaybına ilaveten potansiyel tehlikeleri bulunabilir. Doğal olan şeyler de zararlı olabilmektedir. Denemek istediğiniz tedaviyi mutlaka sağlık uzmanınız ile görüşmeniz önerilir.

Esrar: Esrar kullanan MS hastalarının çoğu, esrarın gerginlik, spazm ve ağrı gibi MS belirtilerini azalttığını ifade etmektedirler. Ancak, tüm uyuşturucu maddeler gibi, esrarın da yan etkileri bulunduğu, kar-zarar hesabının dikkkatli yapılması gerektiği unutulmamalıdır.

Hiperbarik Oksijen Tedavisi (HBO): Bu tedavide, özel bir odada yüksek basınç altında oksijen teneffüs edilir. Bazı kişiler, bu tedavinin belirtileri iyileştirdiğini ve hastalığın ilerlemesini yavaşlattığını iddia etmektedirler. Bununla birlikte, yıllar boyunca yapılan özenli testler sonucunda, bu tedavinin MS hastalarına faydasıyla ilgili herhangi bir kesin kanıt elde edilememiştir.

4. Sürekli izleme:

MS'in seyri önceden tahmin edilemez, gereksinimler ve sakatlıklar değişebilir. Bu nedenle sürekli tıbbi gözetim esastır.

a. Tıbbi Yardım:

Teşhis imkanları ve MS hastalarının ihtiyaçlarına uygun çeşitli tedavi merkezleri mevcuttur. Özel cihazlara;  asansörler, yürüteçler, ev işlerinde yardımcı aletler ve tekerlekli sandalyelere ihtiyaç duyarlar.

b. Psiko - Sosyal Yardım:

Kişisel ve grup terapileri hastalara ve ailelerine depresyon, korku ve MS'in yol açtığı sınırlamalarla mücadelede yardımcı olur. Grup terapileri ortak problemlerin tartışılması ve çözümlerin karşılaştırılmasını sağlar, örneğin kişiler arası problemler, cinsel problemler, iş ya da toplum hayatındaki zorluklar gibi.